Lần đầu tiên dự một đại hội thể thao lớn như ASIAD, tay cơ 49 tuổi Trần Đình Hòa đã đoạt ngay chiếc HC vàng quý giá. Từng trải qua nhiều khó khăn và cả thất bại, anh đã có những kinh nghiệm quý giá để đi tới thành công hôm nay.
Hiếm có người nào đam mê billiards như Trần Đình Hòa. “Khoảng giữa thập niên 60, tôi từ quê (xã Nghĩa Hà, huyện Tư Nghĩa) ra thị xã Quảng Ngãi và theo học lớp 6. Hồi ấy, tôi chơi mấy môn thể thao nhưng mê nhất vẫn là billiards. Gia đình không khá giả nên tôi chẳng có tiền, đành phải đứng nhìn người khác chơi suốt cả năm trời. Không ngờ những đường cơ đó đã ăn vào tiềm thức và giúp tôi rất nhiều khi chính thức cầm cơ vào năm 1967. Một lần thua, không đủ trả tiền bàn nên đã bị chủ bàn siết đôi dép Lào. Thời đó, học trò nghèo như tôi mà có đôi dép Lào là ngon lắm… Vừa học chữ, vừa luyện cơ trong lúc rảnh rỗi. Đến năm 1970, tôi bắt đầu nổi tiếng”, anh tâm sự.
Sau ngày đất nước thống nhất, Trần Đình Hòa trở về quê “vui thú” ruộng vườn một thời gian rồi lại trở ra thị xã làm công nhân cho HTX sản xuất mành trúc. Vì cuộc sống gặp nhiều khó khăn, theo lời một số bạn bè rủ rê, tháng 3/1980, anh vào TP HCM lập nghiệp. Ba tháng sau, vợ anh cũng xin nghỉ dạy, cùng hai con dắt díu nhau theo vào…
Những năm tháng vật lộn mưu sinh
Chân ướt chân ráo đến nơi đô hội, Trần Đình Hòa phải vượt qua nhiều khó khăn để lo đủ tiền thuê nhà, cho con cái ăn học… Ban đầu, anh làm công cho một xưởng sản xuất bánh kẹo ở quận 6. Thu nhập không đủ sống, anh bỏ nghề, đi thu mua hàng hóa phân phối rồi đạp xe bỏ mối cho các tiệm bán lẻ, mỗi nơi vài hộp sữa, vài gói thuốc lá… Trên đường đi giao hàng, anh thường tranh thủ làm “vài cơ” cho khỏi “lụt nghề”, từng bước thâm nhập vào lối đánh điệu nghệ của dân Sài Gòn. Khoảng năm 1982, anh được Vũ Đình Lập đưa đến một điểm chơi billiards trên đường Trần Bình Trọng (quận 5). “Đứng xem các bậc đàn anh đi một serie vài trăm điểm, tôi mới sáng mắt, vì lúc còn ở quê nhà tôi không tin chuyện đọc báo chờ đối thủ đi đứt một đường cơ”.
Sau một thời gian vừa lăn lóc kiếm sống, vừa rèn luyện, học hỏi ở những bậc cao thủ, tháng 9/1990, Trần Đình Hòa thi thố tài năng tại giải billiards quận Bình Thạnh, và giành ngôi vô địch thể loại tự do. Anh cho biết: “Cuối năm 1983, nhờ tảo tần buôn bán nên chúng tôi cũng dành dụm được chút ít, về quê mượn thêm bà con, mua được căn nhà trệt, lợp tôn (khoảng 20 m2) trong con hẻm trên đường Lê Quang Định. Để sống bằng tay cơ của mình, tôi hướng dẫn cho những ai muốn nâng cao trình độ, cố vấn cho các CLB, hay hưởng hoa hồng từ việc giới thiệu mua bán bàn billiards”.
35 năm chung thủy với billiards tự do (billiards libre)
Thể loại billiards tự do thuộc loại “đồ cổ” vì người theo đuổi nó ngày càng ít dần. Ngay tại các đại hội thể thao, người ta cũng chỉ tổ chức ba băng, snooker, billards Anh… chứ hiếm khi tổ chức nội dung tự do. Sau thành công của Lý Thế Vinh tại SEA Games 19, nhiều người khuyên Trần Đình Hòa chuyển qua billiards ba băng, nhưng anh khẳng định thà chơi loanh quanh ở nhà cũng được chứ quyết không xa billiards tự do.
Vươn lên vị trí số 1 Việt Nam về thể loại billiards tự do
Tháng 9/1997, trong giải toàn thành nhằm rà soát lại những VĐV đi dự SEA Games, anh đã thắng Lý Thế Vinh ở tứ kết thể loại tự do. Quá vui mừng và thỏa mãn trước chiến thắng này, anh để thua Trần Văn Sang ở bán kết rồi thất bại luôn trong trận tranh hạng ba. “Đó là một kỷ niệm buồn và rất thấm thía, vì đã bước vào con đường billiards nghệ thuật, cơ thủ không được phép thỏa mãn với chính bản thân mình bởi nghệ thuật không có giới hạn. Vả lại, khoảng cách giữa người xếp hạng ba và hạng bốn rất rõ rệt. Hạng ba được đứng trên bục nhận huy chương, còn hạng bốn thì có ai nhắc đến tên của mình đâu”.
Cũng từ kỷ niệm chua xót này, Trần Đình Hòa cố công rèn luyện nhiều hơn. Anh tìm hiểu lối đánh của Ananta (Indonesia), tay cơ số 1 Đông Nam Á, qua Lý Thế Vinh, rồi dành khoảng 8 tháng âm thầm tự luyện, kết hợp lối đánh của Ananta và của mình, hình thành lối đánh riêng khá toàn diện… Tuy nhiên, trước khi trở thành cơ thủ thể loại tự do số 1 Việt Nam (ghi 400 điểm không quá 10 đường cơ) từ năm 1999 đến nay, Trần Đình Hòa còn vấp ngã thêm một lần nữa tại giải thi đấu hữu nghị giữa các tay cơ Đà Nẵng và TP HC, diễn ra tháng 3/1998. Anh hồi tưởng: “Ở giải diễn ra ở Đà Nẵng, tôi bị Thái Quốc Vinh (xếp hạng thấp nhất của đội bạn) loại ngay trận đầu tiên. Đánh xong trận đó, tôi xuống tinh thần và phải nhờ hai đồng đội dìu vào phòng nghỉ. Nguyên nhân dẫn đến thất bại là do tôi hoảng sợ trước bàn billiards loại lớn 1,42 m x 2,84 m (mới có ở nước ta từ cuối năm 1997) nên bị “xệ cơ”. Cũng nhờ trận thua này, tôi chú ý rèn luyện thêm tinh thần thoải mái trong thi đấu và giành được một vài kết quả như ngày nay”.
Trước khi lên đường tham dự ASIAD 14, Trần Đình Hòa nói: “Tính theo tuổi ta, năm nay tôi đã bước vào “ngũ thập tri thiên mệnh”, nên chuyến xuất ngoại lần đầu tiên này cũng có thể là cơ hội cuối cùng, vì billiards chỉ được tổ chức thi đấu khi nó là thế mạnh của nước chủ nhà. Thế nên, tôi đã chuẩn bị chu đáo và quyết tâm không để vuột mất thời cơ này”…
Còn sau khi nhận HC vàng, anh đã phát biểu với giọng nói nghèn nghẹn nước mắt: “Thật sự, tôi chẳng có kinh nghiệm gì. Mới lần đầu thi đấu quốc tế nên không được mọi người đánh giá cao. Chính vì thế mà tâm lý của tôi thoải mái, chơi tự tin”.
Bài phỏng vấn Trần Đình Hòa
Chúng tôi gọi anh là “vua” vì với môn billiards (bi-da) carom tự do Trần Đình Hoà đã đạt cả hai ngôi: Đông Nam Á và châu Á. Trần Đình Hoà chơi bi-da từ năm 14 tuổi, lúc đang học cấp 2 tại thị xã Quảng Ngãi. Trước giải phóng cho đến năm 1997, bi-da vẫn được coi là môn giải trí vô bổ, không ít gia đình ngăn cấm con cái chơi bida vì sợ chúng bỏ bê việc học hành. Anh Hoà cho biết: mình cũng không phải là trường hợp ngoại lệ: chơi đến mức say mê và đã trở thành một trong số ít tay cao thủ ở thị xã nhưng vẫn luôn mặc cảm.
Vì sao anh bỏ Quảng Ngãi vào Sài Gòn
Cũng vì lý do kinh tế. Nói thật với anh, năm 1981 đời sống khó khăn lắm phải tìm đường sống thôi. Hai vợ chồng, hai đứa con vào Sài Gòn với hai bàn tay trắng. Quả là một cuộc phiêu lưu. Bốn năm đầu lay lất ở nhà thuê. Thế rồi tích cóp được 1,5 cây vàng mua được căn nhà 20 thước vuông ở Bình Thạnh. Đến nay vẫn ở vậy, sinh thêm 2 đứa con nữa, vị chi là 6 người trên diện tích nhỏ hẹp như vậy. Anh có dịp tới chơi thì mới hiểu được cái nghèo của mình.
Nghe nói có thời gian anh bỏ hẳn môn bi-da?
Đó là 6 năm sau giải phóng, từ 1975 đến 1981. Thời gian đó mình phải lo sinh kế, vả lại sau giải phóng nhiều nơi cấm chơi bi - da
Vào Sài Gòn, lúc nào anh trở lại cầm cơ?
Năm 1982, có thể nói là một bước ngoặt. Trên đường đi giao hàng ở Trần Quang Khải - Tân Định, tình cờ tôi gặp một số bạn bè đồng hương. Qua một số câu chuyện thăm hỏi, đột nhiên có người hỏi tôi bây giờ còn đánh bi-da hay không? Tôi nói: lo làm ăn muốn chết, thì giờ đâu đánh bi-da. Rồi các bạn ấy rủ: trên đường này có chỗ đánh bi-da rất xịn, có bàn tây với mặt đá ngoại, băng, nỉ ngoại, có cơ tháo ráp được, mình đi thử đi. Nghe có bàn bi-da xịn, tôi nổi hứng đi chơi ngay.
Lúc đó, sức cơ của anh so với giới chơi bi da chuyên nghiệp ở Sài Gòn thế nào?
Ở khu vực lân cận Sài Gòn, sức chơi của mình cũng đáng lưu ý nhưng có đáng gì đâu so với trung tâm khi đến chơi tại khu vực Trần Quang Khải, họ cũng phân biệt dữ lắm. Mình chỉ được chơi ở bàn ngoài còn ở trong, bàn xịn dành cho giới bi-da giỏi có Hội đàng hoàng. Có lần tôi đi một cơ 50 điểm, người bàn trong nhận ra: đây không phải là tay cơ xoàng. Chẳng bao lâu, tôi được chủ nhà mời vào chơi ở bàn trong.
Anh có thể kể về quá trình chinh phục bi-da Sài Gòn?
Mình ở tỉnh vào, giống như sông chảy vào biển. Ba cái ngón nghề ở Quảng Ngãi trở nên tầm thường. Tôi vừa chơi vừa học. Ngay cả cơ dưới tay mình cũng học được. Vậy mà phải mất đến 16 năm mới lên ngôi vô địch. Đầu tiên là 3 năm (1982 - 1985) được lên đánh ở sêri B, kế đến 6 năm (1985 - 1990) lên đánh sêri A. Ở sêri này chỉ còn 6 - 7 cơ thủ là tương đương với sức đánh của mình.
Việt Nam tham dự môn bi da đầu tiên ở SEA Games 1997, lúc đó vì sao chỉ thấy Lý Thế Vinh mà không thấy anh?
Lúc đó tranh giải môn carom tự do, tôi chỉ xếp thứ 4 nên không được tuyển chọn Đến năm 1998 trở về sau tôi liên tục đoạt ngôi vô địch nhưng lại không có cơ hội đi nước ngoài. Liên tiếp 2 SEA Games 99 và 2001 không có thi đấu môn carom nên tôi không được đi. Tôi cứ yên trí rằng mình không bao giờ được đi nước ngoài nhưng đùng một cái là Asiad 2002 tại Hàn Quốc có môn carom.
Tại Asiad, nghe nói anh đoạt huy chương vàng bằng cuộc lội ngược dòng ?
Phải nói gay cấn nhất là gặp đội chủ nhà Hàn Quốc. Họ đã dẫn tôi một mức điểm rất xa là 204 điểm. Lúc ấy nếu là một tay cơ xoàng, nôn nóng gỡ điểm là có thể bại trận ngay. Nhưng tôi đã rất bình tĩnh gỡ lại từng điểm và cuối cùng chiến thắng.
Lúc ấy, cảm giác của anh thế nào?
Rất sung sướng vì lần đầu tiên đoạt chiếc huy chương vàng tầm cỡ châu lục. Nên nhớ rằng đây là chiếc huy chương vàng đầu tiên của Việt Nam tại Asiad này.
Sau đó là chiếc huy chương vàng SEA Games trên sân nhà?
Trận chung kết môn carom tự do tại SEA Games 22 cũng là cuộc tranh chấp nội bộ. Tôi và Trần Đình Tiến. Nhưng phải nói đây là trận thắng lợi hết sức kinh điển. Tôi đạt HCV với chỉ 4 cơ đạt 400 điểm.
Anh được tổng cộng bao nhiêu tiền thưởng từ hai chiếc HCV châu Á và Đông Nam Á?
Cỡ khoảng 90 triệu đồng. Đối với gia đình tôi đây là một số vốn rất lớn giúp cho tôi an tâm để tiếp tục chơi bi da.
Hiện nay, công việc hàng ngày của anh là gì? Thu nhập chính của anh từ nguồn nào?
Buổi sáng tôi đi dạy bi da, thu nhập qua chuyện dạy khoảng 1,5 - 2 triệu đồng/tháng. Buổi chiều tôi đến nhà thi đấu Phan Đình Phùng để tập trong đội tuyển. Phụ cấp hàng tháng thêm 2 triệu đồng nữa. 8 giờ tối tôi mới trở về nhà. Đối với tôi thu nhập như vậy cũng tạm đủ.
Nói theo ngôn ngữ của kiếm hiệp, anh tự nhận xét võ công của mình đã lên mức tuyệt đỉnh thượng thừa chưa?
Chưa đâu, năm rồi tôi có được tập huấn tại Pháp. Đó là nơi bày ra môn bi da. Lúc ấy tôi mới thấy “trời cao đất rộng”. Tôi đã được thử tài với các cơ thủ vô địch châu Âu, vô địch nước Pháp và kết quả là vẫn thua họ một bậc. Tuy không cách xa lắm nhưng khoảng cách ấy vẫn là một thách thức.
Vậy thì bí quyết thành công của môn bi da là gì?
Trước hết là đam mê. Không đam mê thì không thể đi tới nơi tới chốn. Sau đó là một sự chịu khó rèn luyện hàng ngày. Và cuối cùng là phải có đức tính khiêm tốn. Không khiêm tốn thì không chịu học hỏi và không đủ bản lĩnh để lội ngược khi đối thủ dẫn điểm xa với mình.
Trước hết là đam mê. Không đam mê thì không thể đi tới nơi tới chốn, Sau đó là một sự chịu khó rèn luyện hàng ngày. Và cuối cùng là phải có đức tính khiêm tốn.