Anh Báu bên tủ trưng bày cơ - Ảnh: N.C
Trong làng billiards Việt Nam, nếu nói về cơ sản xuất trong nước, mọi người khẳng định những cây cơ tốt nhất hiện nay đều do anh Hùng “phở”(Phạm Văn Hùng) và anh Báu (Phùng Phú) ở TP.HCM sản xuất...
Tuy nhiên, cả hai bậc thầy làm cơ này đều chỉ làm theo đơn đặt hàng, không sản xuất đại trà, nên chỉ có người sành sỏi trong làng billiards mới biết đến. Theo lời chỉ dẫn của những VĐV billiards tên tuổi, chúng tôi lên đường đi tìm hai “cao thủ” trong nghề làm cơ của Sài thành.
“Nghệ sĩ” làm cơ
Mới nhìn anh Hùng “phở” hoặc anh Báu, không ai nghĩ đến từ nghệ sĩ, vì chỉ thấy hai anh thô ráp như… công nhân. Nhưng khi nói về nghề làm cơ, mới thấy cả hai người đều rất có máu nghệ sĩ. Có lẽ nhờ thế mới làm được những cây cơ tốt. Vì làm cơ đòi hỏi sự tinh tế, tỉ mẩn trong từng công đoạn. Điều ngạc nhiên là cả hai anh đều không học nghề làm cơ từ thầy nào, chỉ tự vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Anh Hùng từ ngày làm cây cơ đầu tiên đến khi thành danh mất gần 10 năm. Anh Báu thì nhanh hơn, làm đến cây cơ thứ tư là mọi người đã biết tiếng và đặt hàng.
“Phải đặt hết tâm hồn vào cây cơ thì cây cơ mới tốt”, Anh Hùng khẳng định. “Hôm nào tâm trạng vui vẻ thì làm cây cơ sẽ tốt, ngược lại chắc chắn là không đạt yêu cầu”, anh Báu cho biết thêm. Làm một cây cơ từ đầu đến cuối mất trung bình một tháng rưỡi. Nhưng có những cây cơ hai anh làm mất vài tháng trời. Thậm chí có cây anh Hùng làm mất một năm, riêng cái cán đã ghép đến hơn 2.000 miếng gỗ nhỏ để trang trí. Anh Báu cũng vì quá tỉ mẩn trong từng chi tiết nên có khi cả năm chỉ làm khoảng 20 cây cơ. Cũng may là anh không sống bằng nghề làm cơ (anh Báu có xưởng may công nghiệp), nếu không chắc kinh tế gia đình sẽ gặp khó khăn lớn với hiệu suất làm việc như thế.
Vì làm theo cảm hứng nên nhiều lúc hai anh bị khách hàng chê là… lười. Có khách đặt cây cơ, chờ mãi không thấy giao hàng, phải chạy đến tận xưởng ngồi chờ đợi, đôn đốc để cây cơ được làm xong. Tuy thế nhưng đơn đặt hàng vẫn đến ào ào, nhà hai anh lúc nào cũng có VĐV tên tuổi trong làng billiards lui tới. Cơ do hai anh làm ra, cao thủ trong làng billiards chỉ cần cầm trên tay là biết ngay, ai có muốn giả danh cũng không được.
Chỉ thua cơ ngoại ở nguyên liệu, máy móc
Lo nghề thất truyền
Điều khiến anh Hùng “phở” (ảnh nhỏ) và anh Báu băn khoăn nhất hiện nay là việc tìm người giữ nghề. Hai anh cho biếtlàm cơ cần nhiều đến sự tinh tế, kiên nhẫn nên rất khó kiếm người đủ phẩm chất để truyền nghề. Hiện anh Báu chỉ làm việc một mình, anh Hùng vì lấy nghề cơ làm sinh kế nên phải tuyển thêm 1 thợ phụ, nhưng cũng chỉ dám giao cho các công đoạn thô như xẻ gỗ, tiện thô…những công đoạn khác anh đều phải tự làm. Hai anh không giấu nghề, thậm chí rất muốn có học trò để truyền nghề, nhưng những người đến học đều không đủ kiên nhẫn để theo đuổi.
Khi tự so sánh, cả hai anh Hùng và Báu đều thừa nhận cơ của mình có chỗ thua kém cơ ngoại. Nhưng không phải thua ở kỹ thuật mà thua vì thiếu cả nguyên liệu tốt lẫn máy móc chuyên dụng.
Về máy móc, cả hai đều làm cơ bằng máy tiện sắt “độ” lại, các chi tiết tinh xảo làm bằng tay. Anh Hùng có nghề cơ khí nên tự “độ” máy còn anh Báu nhờ thợ “độ” lại theo thiết kế của anh. Trong khi đó, một bộ máy làm cơ của nước ngoài có giá từ hơn 30.000 USD đến 50.000 USD, quá đắt nên hai anh chẳng ai có ý định nhập máy.
Về nguyên liệu, cả hai đều làm cơ bằng gỗ maple (gỗ thích) nhập từ Canada. Gỗ thích Canada có sớ gỗ khít, ít biến dạng nên được các hãng sản xuất cơ danh tiếng thế giới như Longoni, Adams… xếp vào loại tốt nhất. Nhưng theo anh Hùng, nguồn cung cấp từ nước ngoài không bao giờ chịu bán sang ta loại gỗ thượng hạng.
Với hai khó khăn trên, việc những cây cơ do hai anh làm không thể hoàn toàn ngang bằng về chất lượng với cơ nhập ngoại cũng là điều dễ hiểu. Nhưng anh Hùng lẫn anh Báu khẳng định về kỹ thuật không hề thua kém. Có người mua cơ của các hãng nổi tiếng thế giới nhưng khi đánh không vừa tay vẫn phải mang đến cho các anh sửa. Điển hình là cây cơ Buffalo mà danh thủ Trần Đình Hòa dùng để giành HCV nội dung carom libre tại ASIAD 14 đã từng do anh Báu sửa lại trước đó để hợp với thể trạng của ông Trần Đình Hòa. Theo nhận xét của ông Trần Đình Hòa, cây cơ sau khi được anh Báu chỉnh lại đánh rất vừa tay.
Một ưu điểm khác của cơ do các anh làm ra là giá cả rất mềm so với cơ nhập ngoại. Những hiệu cơ nổi tiếng như Longoni, Adams, Buffalo… giá có khi đến hàng chục triệu đồng/cây tại Việt Nam. Trong khi đó, cơ do hai anh Hùng, Báu sản xuất chất lượng “một tám một mười” với cơ ngoại mà giá đắt nhất chỉ ở tầm trên 3 triệu đồng.
Anh Hùng kể, có khi làm xong một cây cơ đẹp, anh bỏ hết công việc, pha ly cà-phê ngồi ngắm cây cơ hàng giờ liền. Còn với anh Báu, niềm vui lớn nhất là khi thấy một VĐV dùng cây cơ của mình làm ra thi đấu thành công tại những giải đấu mà ở đó người ta chơi toàn cơ ngoại. Mới đây thôi, cơ thủ trẻ Ngô Đình Nại đã dùng cơ của anh Báu thi đấu giành HCV nội dung carom 3 băng tại giải Billiards & snooker các tay cơ xuất sắc toàn quốc 2008 (Đà Nẵng).